Η Νότια

Πέντε χιλιόμετρα πάνω από το Αετοχώρι, στους πρόποδες της Τζένας, σε θέση επίκαιρη και σε υψόμετρο 595 μ., βρίσκεται το χωριό Νότια. Πολλά αρχαιολογικά ευρήματα πείθουν ότι το χωριό έχει μεγάλη ιστορία. Εδώ βρέθηκαν μια IMAGO CLIPEATA της εποχής της Ρωμαιοκρατίας  που παριστάνει τετραμελή οικογένεια, ένα μαρμάρινο ανάγλυφο με νεκρόδειπνο στο κάτω μέρος και τρεις μορφές στο άνω, από τις οποίες η μία κάθεται σε θρόνο, τμήμα κορμού αγάλματος ελληνιστικής εποχής, νόμισμα με τη μορφή του Μ. Αλεξάνδρου. Ακόμη, επισημάνθηκαν αρχαία μαρμάρινα αρχιτεκτονικά κομμάτια χτισμένα στα δύο τζαμιά του χωριού που δεν υπάρχουν πια.
Κατά την Τουρκοκρατία το περιηγήθηκαν όλοι οι γνωστοί ξένοι περιηγητές. Ο Delacoulonche πρώτος το ταύτισε με τα βυζαντινά Ενώτια και Νότια. Το χωριό αναφέρεται πρώτη φορά από τον ιστορικό του 11ου αιώνα Κεδρηνό, ο οποίος αναφερόμενος στην πολιορκία και εκπόρθηση του κάστρου των Μογλενών από το Βασίλειο το Βουλγαροκτόνο προσθέτει ότι ο αυτοκράτορας απελευθέρωσε και το φρούριο «Ενώτια, γειτονούν τοις Μογλένοις». Δεύτερη αναφορά γίνεται από τον ιστορικό και αυτοκράτορα Ιωάννη Καντακουζηνό που γράφει ότι μετά την ανάκτηση της Έδεσσας από τον Σέρβο ηγεμόνα Ντουσάν το 1350 μ. Χ. παραδόθηκαν στους Βυζαντινούς και τα γύρω φρούρια, μεταξύ αυτών και τα Nότια. Πάνω από το χωριό ένα απόκρημνο ύψωμα, όπου σώζεται ερειπωμένη οχυρωματική γραμμή, πιστεύεται ότι είναι το αναφερόμενο βυζαντινό φρούριο και ονομάζεται ‘Καστρί’.
Η διατήρηση του βυζαντινού ονόματος καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, οι ιστορικές μαρτυρίες και τα αρχαία ευρήματα συνήργησαν, ώστε να ονομαστεί αμέσως μετά την απελευθέρωση ολόκληρη η επαρχία με το όνομα του χωριού αυτού ‘Υποδιοίκησις Ενωτίας’  μέχρι το 1927 που μετονομάστηκε ‘Επαρχία Αλμωπίας’. Το όνομα του χωριού προήλθε από το ουδέτερο ουσιαστικό το ενώτιον (πληθ. τα ενώτια) που θα πει σκουλαρίκι, κόσμημα, στολίδι. Έτσι προέκυψε το σχήμα τα Ενώτια- τα Νώτια- τα Νότια- η Νότια. Κατά την Τουρκοκρατία το χωριό είχε παράλληλα και τουρκικό όνομα, το YEDIKOU (Γεντίκιοι=Επταχώρι).
Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους το χωριό αναγνωρίστηκε ως κοινότητα Νωτίας. Σ’ αυτήν προσαρτήθηκε και ο οικισμός Τούσιν ή Τούσιανη που μετονομάστηκε το 1925 Αετοχώρι.
Οι κάτοικοι του χωριού ήταν στην πλειοψηφία τους χριστιανοί και μιλούσαν το Κουτσοβλαχικό ιδίωμα. Επί Τουρκοκρατίας αναφέρονται 1500 οικογένειες χριστιανικές και 130 μουσουλμανικές. Η κατάσταση άλλαξε ριζικά μετά τον εξισλαμισμό του χωριού το 1759. Το 1909 οι πηγές αναφέρουν πληθυσμό 5000 κατοίκων «πρεσβευόντων την μουσουλμανικήν θρησκείαν, ποιουμένων δε χρήσιν του Κουτσοβλαχικού λεγομένου γλωσσικού ιδιώματος». Κατά τον Μικρασιατικό πόλεμο και μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών η Νότια κατοικήθηκε εξ ολοκλήρου από Πόντιους, πολλοί από τους οποίους ήρθαν μέσω της ρωσικής Τυφλίδας, όπου κατέφυγαν προσωρινά, και σήμερα αριθμεί 436 κατοίκους που ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ιδιαίτερα με την καλλιέργεια της πατάτας.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© 2006 Γ.Λ. Εξαπλατάνου, επιμέλεια ιστοσελίδας: Θόδωρος Λ. Καρτσιώτης

Προτεινόμενη Ανάλυση: 1024 x 768