ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ

Προϊστορία - Αρχαιότητα

Πριν από αρκετές χιλιάδες χρόνια το λεκανοπέδιο της Αλμωπίας κατακαλύπτονταν από νερά σε ύψος 450-500 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας. Σε απροσδιόριστο χρόνο τα νερά βρήκαν διέξοδο από τα στενά του Καράντερε και σχηματίζοντας τον Άνω Λουδία αποκάλυψαν σιγά-σιγά το λεκανοπέδιο, στο οποίο άρχισε να εμφανίζεται ανθρώπινη δραστηριότητα πριν από 4.000 έως και 7.000 χρόνια.
Όπως ήταν φυσικό, η ανθρώπινη δραστηριότητα προηγήθηκε στην Άνω Αλμωπία και στα υψώματα και βαθμιαία επεκτάθηκε στον κάμπο, όσο υποχωρούσαν τα νερά και απελευθερωνόταν γη. Ήδη από τα χρόνια της Νεολιθικής εποχής η πεδιάδα διαμορφώθηκε σχετικά, αφού διαπιστώνονται οικισμοί στις παρυφές της και σε χαμηλούς λόφους. Είναι εύλογη η κατοίκηση σε κάποιο υψόμετρο, γιατί τα έλη της πεδιάδας προκαλούσαν θανατηφόρα ελονοσία και οι πλημμύρες του Άνω Λουδία και των παραποτάμων του ήταν ενδημικό φαινόμενο. Εξάλλου, και λόγοι ασφαλείας επέβαλλαν την εγκατάσταση σε σχετικά οχυρές τοποθεσίες.
To φυσικό περιβάλλον της προϊστορικής Αλμωπίας, που ασφαλώς ήταν ριζικά διαφορετικό από το σημερινό, με την εναλλαγή ελών, λιβαδιών, μικρών λιμνών, λόφων και ποταμών πρέπει να ήταν ιδιαίτερα ελκυστικό για τους προϊστορικούς ανθρώπους, ειδικά για εκείνους της Νεολιθικής περιόδου, γιατί τους πρόσφερε πλούσιες δυνατότητες για καλλιέργεια δημητριακών και οσπρίων, εκτροφή ζώων, ψάρεμα στα ποτάμια και τους υδροβιότοπους και κυνήγι στα ψηλά και δασοσκεπή βουνά της άγριων ζώων που πολλά σήμερα δεν υπάρχουν πια (Οι έρευνες των σπηλαιολόγων στα σπήλαια του Λουτρακίου αποκάλυψαν δεκάδες απολιθωμένα οστά ολόκληρης αγέλης Σπηλαίας Άρκτου, που έζησε εδώ πριν από 120.000 χρόνια). Οι προϊστορικοί οικισμοί στη Σωσάνδρα και στα σπηλαιοκαταφύγια στο Λουτράκι, στην Άλωρο, στο Μοναστηράκι και τη Νέα Ζωή επιβεβαιώνουν την κατοίκηση της περιοχής τουλάχιστον από το 4000 π.Χ. Παρόλο που η αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή γι΄αυτή την περίοδο δεν προχώρησε σε βάθος, είναι πολύ πιθανό ότι εδώ υπάρχουν πυκνές προϊστορικές εγκαταστάσεις και ότι η έρευνα θα μετακινήσει την απαρχή της ανθρώπινης δραστηριότητας στα 7.000 χρόνια π.Χ., όπως φαίνεται από κάποιες σοβαρές ενδείξεις .
Οι πρώτοι ιστορικοί κάτοικοι της Αλμωπίας που έδωσαν και το όνομά τους στην περιοχή ήταν οι Άλμωπες. Η αρχαιότερη αναφορά σ' αυτούς γίνεται από το Θουκυδίδη, ο οποίος γράφει ότι οι Μακεδόνες έδιωξαν τους Άλμωπες από την Αλμωπία («.ανέστησαν δε και εκ της νυν Εορδίας καλουμένης Εορδούς.και εξ Αλμωπίας Άλμωπας») . Αυτό υπολογίζεται ότι έγινε γύρω στο 540 π.Χ. Ο Στέφανος Βυζάντιος (6ος αιώνας μ. Χ. ) διέσωσε το γενεαλογικό μύθο των Αλμώπων: «Αλμωπία χώρα Μακεδονίας, η ώκουν Άλμωπες. Εκλήθη δε από Άλμωπος γίγαντος. Το εθνικόν Άλμωψ και Αλμώπιος και Αλμωπία, από Άλμωπος του Ποσειδώνος και Έλλης του Αθάμαντος». Γενάρχης, λοιπόν, των Αλμώπων ήταν ο γίγαντας Άλμωψ, γιος του Ποσειδώνα και της Έλλης, κόρης του Αθάμαντα. Ο ίδιος συμπεριέλαβε στο έργο του ένα απόσπασμα από το έργο Αλεξάνδρα ή Κασσάνδρα του ποιητή των ελληνιστικών χρόνων (300 π.Χ.) Λυκόφρωνα, ο οποίος αναφερόμενος στις προφητείες της μάντισσας, που είχε προφητέψει τις μελλοντικές καταστροφές των Τρώων, γράφει για τον Αινεία μεταξύ άλλων τα εξής: «Εκ δ' Αλμωπίας περιπλανήτην δέξεται Τυρσηνία» (από την Αλμωπία περιπλανώμενο θα τον δεχτεί η Τυρρηνία).
Ετυμολογικά η λέξη Άλμωψ είναι σύνθετη από τις λέξεις άλμα και ώψ και σημαίνει τον αναπτυγμένο στην όψη, το φαρδοπρόσωπο. Για τους Άλμωπες και τον πολιτισμό τους ενδιαφέρουσες πληροφορίες προκύπτουν από τη σύγχρονη αρχαιολογική έρευνα στο Νεκροταφείο των Τύμβων της Κωνσταντίας και στους ταφικούς τύμβους της Χρυσής και των Νερομύλων. Διαπιστώνεται  ότι οι πρώτοι αυτοί ιστορικά μαρτυρούμενοι κάτοικοι της περιοχής  δεν έμειναν αμέτοχοι στην εξέλιξη του υπόλοιπου ελλαδικού χώρου κι ότι δημιούργησαν πολιτισμό παράλληλα και σε επαφή μ'αυτόν. 
Από τον Κλαύδιο Πτολεμαίο (2ος μ.Χ. αι.) μαθαίνουμε τα ονόματα τριών αρχαίων πόλεων της Αλμωπίας: «Πόλεις δε εισίν εν Μακεδονία αίδε.Αλμώπων. Όρμα, Ευρωπός, Άψαλος».
Οι γραπτές μαρτυρίες για την Αλμωπία είναι ελάχιστες. Ωστόσο, οι πυκνοί αρχαιολογικοί χώροι, που εύκολα επισημαίνονται, και τα πλούσια σποραδικά αρχαιολογικά ευρήματα σε συνδυασμό με την ευφορία του εδάφους της οδηγούν αβίαστα στο συμπέρασμα ότι ο χώρος αυτός είχε έντονη παρουσία σε όλες τις περιόδους της ελληνικής ιστορίας και είχε προσελκύσει το ενδιαφέρον ισχυρών ελληνικών πόλεων. Αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν εμπορική επικοινωνία με την Αθήνα και άλλες νοτιοελλαδικές πόλεις.
Από τα μέσα του 6 πΧ.αι. η Αλμωπία προσαρτήθηκε στο Μακεδονικό Βασίλειο. Στα χρόνια της ακμής του  ήταν μία από τις 17 επαρχίες του. Καταλάμβανε την περιοχή που κατέχει και σήμερα στο βόρειο τμήμα του νομού Πέλλας μαζί με τη Νέα Ζωή. Τα μεταλλεύματα και τα δάση της, ο γεωργικός και κτηνοτροφικός της πλούτος, το άφθονο κυνήγι και το ανθρώπινο δυναμικό της την καθιστούσαν μια από τις πιο νευραλγικές περιοχές του Βασιλείου, όπως φαίνεται από την ιδιαίτερη φροντίδα που κατέβαλε για την οχύρωσή της με 13! ακροπόλεις, που επικοινωνούν οπτικά με αυτήν της Αψάλου κι αυτής με την Πέλλα.

     

 

 

© 2006 Γ.Λ. Εξαπλατάνου, επιμέλεια ιστοσελίδας: Θόδωρος Λ. Καρτσιώτης

Προτεινόμενη Ανάλυση: 1024 x 768